W asyście przesuwających  się za oknem, syberyjskich rzek, brzozowych zagajników, sennych wiosek i dźwięków gitary, dotarliśmy Koleją Transsyberyjską do Irkucka.

Dwa dni później pokonując  niespodzianki  drogi, zjawiliśmy się w słynnej polskiej wsi – Wierszynie na Syberii, by uczestniczyć w przygotowaniach do obchodów 100 – lecia miejscowej świątyni, pw. św. Stanisława biskupa i męczennika. Gościnny dom pani Franciszki Janaszek i jej córek Haliny i Sabiny  przywitał nas jak zawsze stołem pełnym smakołyków rodem z tajgi i domowego ogródka. Wzajemnym wspomnieniom nie było końca.

Narąbawszy drew, wyruszyliśmy  z prezesem  Polskiego Stowarzyszenia  Kulturalnego ,, Wisła ‘’ w Wierszynie – Haliną Janaszek,  do tutejszego „ Domu Polskiego ‘’. Podczas gdy my z jej mężem Albertem, pokrywaliśmy werandę Domu specjalnymi płytami, inni kończyli budowę rozpoczętej przez nas rok temu, turystycznej wiaty koło plebani i wbijali ostatnie gwoździe do schodów służących historycznej fotografii, uczestników tego epokowego wydarzenia. Każdy miał co robić. 

Wizyta w  Bajkalskim Muzeum w Listwiance,  wespół z widokiem ujścia rzeki Angary ze szczytu Kamienia Czerskiego, to następne źródło niebanalnych wrażeń.  Królowa bajkalskich wysp - Olchon, przywitała nas paradą złotych modrzewi,  zapatrzonych w Małe Bajkalskie Morze.

Skały Trzech Braci wraz z górą Miłości i przylądkiem Chaboj,  stromym klifem zawisły nad powierzchnią słynnego jeziora. Tu i ówdzie widać resztki zesłańczego łagru. Na deser skała,, Szamanka ,, – miejsce tajemnych rytuałów i szamańskiej celebry  - jeden z pięciu biegunów energii duchowej na świecie. W drodze ze stolicy Olchonu – Chużyr do Ust – Barguzina, przecinając  Bajkał w poprzek, przepłynęliśmy nad jego największą głębią. W dali góry Bajkalskie – miejsce narodzin legendarnej rzeki -  Leny.

Porywisty wiatr zrywał kaptury z głów i z hukiem trzaskał  pokładowymi drzwiami. Do Ust – Barguzińskiego portu, dopłynęliśmy  w promieniach zachodzącego słońca. Nad wpadającą do Bajkału rzeką Barguzin, majaczyły kontury eksplorowanych przez nas, przed trzema laty, gór - Półwyspu Święty Nos.

Pojazdem naszego przyjaciela Giennadija Iwanowa, v – ce prezesa Autonomii  Polaków ,, Nadzieja ‘’z Ułan – Ude, podążaliśmy do jego posiadłości w Goriaczyńsku. Granatowe niebo zakwitło  gwiazdami. Strzelające w górę języki ognia, oświetlały Giennadijowe królestwo. Noc minęła niepostrzeżenie.

Ablucjami w gorących wodach dawnego uzdrowiska wraz z podziwianiem egzotycznych eksponatów miejscowego muzeum, zakończyliśmy pobyt  w Goriaczyńsku. Wschodnim brzegiem Bajkału zdążaliśmy do stolicy Buriacji, Ułan – Ude. W  progach przyjaznej  nam od lat siedziby Narodowo - Kulturalnej  Autonomii Polaków miasta Ułan – Ude,, Nadzieja ‘’ przywitała nas wylewnie jak co roku ,  - jej szefowa, Maria Iwanowa – żona Giennadija.

Wizytą w  Iwołgińsku – centrum rosyjskiego buddyzmu, rozpoczęliśmy realizację bogatego programu krajoznawczego – kulturalnego, autorstwa  gospodarzy. Nasz przewodnik -  Giennadij właściwą sobie swadą i humorem, ukazywał nam piękno buriackiej ziemi.

Doliną Selengi - największej rzeki wpadającej do Bajkału, dotarliśmy do  starowierców w Tarbagataj. Wnętrze miejscowego muzeum, dalekie od sztampy. Zgrabna sylwetka cerkwi lśniła bielą. Barwne domki wioski, w ciepłych pastelach umajone . Śpiewno – taneczna ceremonia swatania, w wykonaniu miejscowych artystów , wraz z ognistym poczęstunkiem, wprawiła nas w sympatyczny nastrój. Pora wracać.

Zwiedzanie Skansenu Etnograficznego Kultury i Życia  Narodów Zabajkala, połączone z prezentacją buriackich obrzędów,  przyjemnie wypełniło kolejny dzień. Wieczorne spotkanie  z Marią i Gienadijem  oraz pełnomocnikiem prezydenta  Buriacji d/s mniejszości narodowych - Michaiłem Charitonowem,  zaowocowało nowymi pomysłami goszczenia rodaków w kraju ich przodków i uzmysłowiło, jak wiele udało nam się już wspólnie dokonać.

Poranne  zwiedzanie Ułan – Ude połączone z wizytą w jedynym na świecie Teatrze Buriackim – w towarzystwie pracującej w nim Marii Iwanowej, ozdobną klamrą spięło nasze przeżycia.

Kolejny dzionek  zwiastował nową przygodę. Dzięki naszym przyjaciołom z ,, Nadziei ‘’ na czele Marią Iwanową, uczestniczyliśmy w końcowej fazie międzynarodowej wyprawy  naukowo – turystycznej, pt. ,, Bajkalski szlak polskich zesłańców ‘’ poświęconej między innymi 150 –ciu powstania styczniowego oraz 147 rocznicy powstania polskiego na trakcie wokółbajkalskim w ramach obchodów XX – cia Narodowo – Kulturalnej  Autonomii Polaków miasta Ułan – Ude „ Nadzieja ‘’

Wraz  v – ce prezesem ,, Nadziei ‘’ - Żenią Siemionowem i poznaną przed laty w Polsce młodzieżą, wędrowaliśmy Bajkalskim Rezerwatem  w górach Chamar – Daban. Nasi młodzi przyjaciele, podobnie jak my onegdaj, stanęli wczoraj  na Piku Czerskiego. Gorącymi brawami nagrodziliśmy ich wyczyn. 

Upojeni aromatem ziół z uwagą słuchaliśmy opowieści tajgi o jej i tajemnicach. Kurylski czaj, sahandala, iwan czaj, czabriec, smorodina i inne syberyjskie rośliny wspaniale zdobiły górski pejzaż.  Kąpiel w rzece Osinowka wzmogła apetyt, a wymieszana z ciastkami konserwa, smakowała jak nigdy. W osmalonym płomieniami ognia wiadrze,  kipiała ziołowa herbata.  Jej czarodziejski  zapach dyskretnie wędrował po tajdze.

Wieczór przywitał nas nową porcją zachwytu. V – ce prezes „ Nadziei ‘’ pan Walenty Litwinow recytował przy ognisku swoje wiersze. Powabne strofy poezji, nutą melancholii, ścieliły się bajkalskim brzegiem. To mój publiczny debiut – szeptał rozmarzony.  

Nie sposób było oprzeć się wrażeniu, ze uczestniczymy w czymś niezwykłym, a zasługi Mari Iwanowej  i członków Autonomii Polaków ,, Nadzieja ‘’ z Ułan – Ude, zapiszą się na zawsze złotymi zgłoskami, w annałach polonijnych dziejów.

Przygotowana przez członków,, Nadziei ‘’ biesiada, przerodziła się w festiwal pieśni polskich nad Bajkałem. Widoczne z dala Góry Nadmorskie,  jakby w nie zasłuchane. Te niepowtarzalne chwile, na zawsze pozostaną w naszej pamięci.  

Rozstawszy się z przyjaciółmi, obraliśmy kurs na Arszan, u podnóża Golców Tunkijskich. Panoramę  buriackiej osady, zdominowała strzelista sylwetka Góry Miłości. Próby wejścia na nią zakończyły się połowicznym sukcesem. Ustawiczne załamania pogody, skutecznie unicestwiały nasze plany. Skończyło się na zdobyciu Małego Piku oraz dojściu do słynnych wodospadów Kyngara. Kilkanaście lat temu, pierwszy raz,  penetrowaliśmy zawiły system ich wodnych zakoli. Mile spełnieni  schodziliśmy wolno w dół.

Wędrówką do położonego nieopodal  dacanu i buriackiej wioski Tagarchaj, zakończyliśmy pobyt  w ,, Golcach Tunkijskich  ‘’ Nie dalej, jak rok temu, brnąc  w nich  przez  śnieżne wyniesienia i wysokie przełęcze, doszliśmy  do słynnych ,,Źródeł  Szumackich ‘’ 

Niebawem Koleją Transsyberyjską  dotarliśmy do Omska.  Gorące  spotkanie z członkami Polskiego Kulturalno - Oświatowego  Centrum ,,Polonez ‘’ w mieszkaniu pani Zosi Pawłowskiej, na czele z jej prezesem Lubą Niestierową, trudno będzie  zapomnieć. Pełne rodaków mieszkanie kipiało Polską, a czerwone małopolskie korale pięknie zdobiły kobiece szyje.  Zabytki omskiej metropolii  ukazała nam Luba Niestierowa. Wspaniałym zwieńczeniem naszej wizyty, była wycieczka do odległej o 140 km polskiej Diespodzinowki.  Zastygła w przeszłości wieś, jakby w śnie pogrążona. Miejscowy cmentarz w gąszczu polskich krzyży skąpany.

Niektóre z nich odnowiliśmy własnym sumptem. Myślimy o następnych – oświadczyła Luba Niestierowa. Za rok zgodnie z umową oczekujemy  was w Krakowie – rzekłem na pożegnanie . Mamy nadzieję że tak się stanie – odpowiedziała nasza przewodniczka i zarazem szefowa omskiego ,, Poloneza ,,.

Do schowanej w górach Ałtaju wioski  - Turaczak, dotarliśmy po kilkugodzinnej  jeździe. Usytuowana  z dala od utartych szlaków, od dawna przyciąga amatorów ciszy i spokoju. W drodze na szczyt zarośniętej krzewami Badanki przedzieraliśmy się przez górską tajgę, w towarzystwie mieszkanek Nowosybirska - Lidi Malewej i jej koleżanki Luby.  Z trudem dotarliśmy do podszczytowych płyt widokowej góry.  

Spoglądając na wijącą się u naszych stóp rzekę Biję, delektowaliśmy się jej widokiem. Tocząc majestatycznie swe wody, płynęła w kierunku Bijska, by z Katuniem utworzyć wielki Ob. Nadbrzeżne skały pełne petroglifów. Granitowe grzyby na końcu wioski, to kolejne świadectwo istnienia tu dawnych kultur.

Spotkanie z wami pozwoliło mi odkryć moje polskie korzenie , a język przodków urzekł mnie od pierwszej chwili – rzekła na odchodnym, nasza nowosybirska dobrodziejka i przewodniczka - Lidia.

W pobliskim Artybaszu pojawiliśmy się  następnego dnia. Powierzchnia skrytej w górach perły Ałtaju – jeziora Teleckiego, skrzyła się z daleka. Nie najnowszej generacji łodzią zmagaliśmy się z falami a leciwy silnik pracował resztką sił.  Zwiedzanie okolicznych siklaw na czele z wodospadem Korbu, szamańskich kopców ,, owoo ,,  wraz z miejscem upadku meteorytu, wypełniło program naszej eskapady. Z podziwem patrzyliśmy na otaczające jezioro góry. 

Stolica Ałtajskiego kraju – Barnauł, to ostatni przystanek w naszej polonijnej  wędrówce. Prezes  diaspory ,, Dom Polski ,,  Wanda Jarmolińska, przyjęła  nas w siedzibie barnaułskich rodaków. Mapa nadwiślańskiego kraju, orzeł w koronie, białoczerwona flaga, łowickie stroje, książki i afisze, niezbicie świadczyły o polskości tego miejsca i wypisz wymaluj przypominały siedzibę polskiej ,, Nadziei ‘’ w Ułan – Ude.

Mini recital wokalny wykonaniu  gospodyni, przyjemnie uatrakcyjnił nasze spotkanie. Chętnie skorzystamy z waszego zaproszenia. Jak dobrze pójdzie to jeszcze tego roku przyjedziemy do` Krakowa – powiedziała na zakończenie  - prezes i diva operowa w jednej osobie – Wanda Jarmolińska. 

Niebawem z Barnauł  via Bijsk, Górno – Ałtajsk i Ust –  Koksę dotarliśmy na pogranicze rosyjsko – kazachskie. Kilkusetkilometrową odległość pokonaliśmy  w dwa dni. Trzeciego rozbiliśmy namioty w  Tiangur.  Najwyższy szczyt Ałtaju – Biełucha, mamił z daleka. 

Przygraniczna wioska jako żywo przypominała skansen.  Gromada krzykliwych kaczek paradowała wzdłuż płotów. Świnie zażywały błotnych kąpieli. Krowy rozsiadły się na drodze.  Gęsi długim wachlarzem maszerowały przez wioskę. Konie skubały przydrożne krzewy a kozy wraz z owcami wspinały się na pobliskie  skały. Obok szeroko rozlana rzeka Katuń.

I gdy po krótkiej aklimatyzacji na pobliskich dwutysięcznikach, zamierzaliśmy wyruszyć w kierunku Biełuchy, choroba kolegi, zmieniła nasze plany. 

Pozostała nadzieja na rychły powrót,  i gorące przekonanie iż z Gazetą Krakowską, małopolskimi  samorządami, dyrektorami Schronisk Młodzieżowych, Wspólnotą Polską  z Krakowa oraz rzeszą sprzymierzeńców, uda się nam zaprosić do Polski, kolejnych potomków polskich zesłańców i osadników z Syberii.

Przeto pragnących pomóc gościć rodaków ze wschodu w Polsce, prosimy o kontakt z biurem Oddziału Małopolskiego Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych w Krakowie ul. Oleandry 4 pokój nr. 5  tel. 607617535, 606104860, 12/6320658 e: mail ptsmkrakow@interia.pl  i Gazetą Krakowską  tel. 12/ 6888101

W wyprawie uczestniczyli : Wojciech Harpula – redaktor naczelny Gazety Krakowskiej, Elżbieta Tomczyk – Miczka – menedżer projektów Małopolskiej Organizacji Turystycznej, Zbigniew Klatka – animator kultury małopolskiej, Radosław Partyka – lider zespołu muzycznego - ,, Zielony Szlak ‘’ oraz niżej podpisany.

                                                                                                                  Jerzy Bogusław Nowak